هموراه مدیران شرکت ها این دغدغه را دارند که:

آیا ما  سازمان را چگونه اداره می کنیم؟

آیا در مقایسه با سازمان های دیگر  منابعی که وارد سازمان نموده ایم چگونه است؟

آیا نتایج حاصله در مقایسه با دیگران تا چه اندازه مطلوب است؟

آیا در مجموع منابع و ورودی های ما با نتایج و خروجی ها تاچه میزان تناسب دارد ؟

آیا ارزش و به عبارت ساده نمره ی مدیریت ما هم از حیث منابع و هم از حیث نتایج، متناسب با تا چه اندازه به استانداردهای ملی ویا بین المللی نزدیک است؟

مدل تعالی سازمانی پاسخی به این قبیل سؤالات است. که از سال 1951 با اعطای جایزه ی دمینگ آغاز شد و تاکنون تکامل قابل ملاحظه ای یافته و اغلب سازمان ها با آن در ارتباط هستند.

تعالی سازمانی عبارت است از يك قالب یا چارچوب كه از طرف شخص ، گروه ، موسسه، كشور، سازمانی محلي یا بين‌المللي   براي مقايسه، انتخاب و ارتقاي عملكرد سازمان ها و شركت‌ها طراحي وتعميق مي يابد.

سیر تحول مدل های مختلف تعالی

جوایز و مدل های تعالی سازمانی در طول زمان تغییر و تکامل یافته اند در این جا به اختصار انواع این جوایز را مرور می کنیم.

1-جایزه ی کیفیت دمینگ: جایزه دمينگ در سال1951 بـه  پيشنهـاد  آقاي  توسط اتحاديه مهندسين و دانشمندان ژاپني (JUSE) به يادبود خدمات بـرجسته  دكتر دمينگ ايجاد شده است.

2- جايزه ملي كيفيت مالكوم بالدريج امريكا: اين جايزه به عنوان موتورمحركه شركت هاي آمريكايي با بررسي نقاط قوت و ضعف جايزه كيفيت در ژاپن توسط گروهي از كارشناسان آمريكايي شكل گرفت.  آغاز بكار در سال 1987 با امضاي قانون شماره 107-100 توسط رونالد ريگان و اعطاي جايزه همه ساله در كاخ سفيد توسط رياست جمهور وقت آمريكا مي باشد.

3- جايـزه كيـفيت اروپـا EFQM

( European Foundation for Quality Management )

آغاز بكار این مدل در سال 1991 توسط 14 بنيان گذار بنياد مديريت كيفيت اروپا بوده است. جایزه کیفیت اروپا يك چارچوب و الگوي خود ارزيابي است كه موجب حركت و هدايت فعاليت هاي بهبود مستمر مي‌گردد. این مدل نه استاندارد کیفیت است و نه ممیزی محصول و فرایند بلکه يك رويكرد استقرار مديريت كيفيت جامع (TQM) است.

كاربردها و مزایای مدل تعالي سازماني EFQM برای شرکت شما چیست؟

1-ابزاري براي خود ارزيابي به منظور تعيين موقعيت سازمان‌ها در مسير تعالي است.

2-به درك فاصله بين وضع موجود و وضع مطلوب (هدف) و برنامه‌ريزی برای رسيدن به اهداف كمك می کند.

3-مبنايي براي ايجاد زبان و تفكر مشترك در تمامي ابعاد سازمان و در همه حوزه‌هاي عملكرد و چارچوبي برای اندازه گيری عملکرد سازمان ایجاد می کند. .

4- نقاط قوت و نواحی بهبود سازمان  را شناسايی می کند.

5-امکان انجام مقايسه با بيرون از سازمان ( Benchmarking ) را فراهم می کند

6- به اهداف درون سازمانی و نتايج کسب شده در سازمان توجه می نماید.

7-امکان شرکت و برنده شدن در فرايند جايزه را فراهم می کند

8- به نيازهای همه ذی نفعان سازمان توجه می کند.

EFQM  درچه سازمان هایي بكار گرفته شده است؟

• در بيش از 20000 سازمان صنعتي، اقتصادي و خدماتي اروپا
• دربيش از 15 شركت از 25 شركت بزرگ اروپايي
• در9 شركت از 13 شركت اروپايـي كـه در ليست 50 شركت بـر جسته فايشنال تايمز سال 2001 معرفي شده‌اند
• استفاده درحداقل 10000 بنگاه كوچك و متوسط اروپا (SME)

مدل جايزه كيفيت اروپا   EFQM

همان طور که در مدل فوق نشان داده شده است، عوامل مورد توجه جهت  ارزیابی و ارتقاء به دو دسته تقسیم می شود دسته اول توانمندساز ها و یا منابعی هستند که که سازمان فراهم کرده و از طریق برنامه ریزی مناسب، به وسیله آن به دنبال تحقق مقاصد خود می باشد.  چگونگی رهبری سازمان، کارکنان، راهبرد ها، مشارکت ها، فرایندها، محصولات  وخدمات از جمله عوامل توانمند ساز سازمان هستند که مورد ارزیابی قرار می گیرد. با به کارگیری این منابع و توانمندسازها ، سازمان به دنبال نتایج مورد نظر خود است که میزان تحقق آن بیانگر میزان اثربخشی توانمندسازها می باشد همان طور که در مدل فوق مشاهده می شود نتایج حاصل از فعالیت ها شامل نتایج مربوط به کارکنان، مشتریان ، جامعه و نتایج کلیدی می شود.

جایزه ملی کیفیت در ایران:

 در کشور ما  نیز جایزه ی ملی کیفیت تحت عنوان «جایزه کیفیت جهان اسلام» توسط سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی اعطا میشود این مدل نیز همانند مدل EFQM دارای دو دسته عوامل توانمند ساز و نتایج است که به شرح زیر می باشد:

توانمندسازها که عبارتند از: راهبری، تفکر و رویکردها، راهبردها، ،سرمایه .و تعاملات ، و مدیریت فرایندها. این  دسته از عوامل داری 600 امتیاز است که برای محاسبه به عوامل فرعی  متعددی تقسیم می شود. .  دسته دوم  نتایج و دستاوردها است که شامل: دستاورد مشتریان، دستاورد سرمایه انسانی ، دستاورد محیط زیست،  دستاوردهای جامعه، دستاورد همکاران تجاری و تأمین کنندگان و دستاورد سازمانی می شود. این دسته عوامل دارای 400 امتیاز است.

برای شرکت در جایزه ملی کیفیت جهان اسلام لازم است اظهارنامه ی مربوطه  تکمیل و ارسال شود سپس ارزیابان مورد تأیید سازمان استاندار، نسبت به ارزیابی سازمان اقدام می نمایند و امتیازات را نهایی می کنند.

جايزه:

جايزه ملي، فرآيندی است كه طي آن همه ساله به برترين سازمان های ايراني حائز  شرايط در بخش های مختلف كشور )مطابق طبقه بندی جايزه( كه در زمینه های خود، فعالیت های چشمگیری را انجام داده اند، گواهینامه، تقدير نامه يا تنديس ) شامل سطوح زرين، سیمین و برنزين( اعطا مي گردد.

تقديرنامه:

منظور تقديرنامه اشتهار به كیفیت است كه در فرآيند ارزيابي ملي كیفیت جهت ارائه بازخورد مناسب از وضعیت و جايگاه سازمان ها در فرايند، درجاتي به منظور نمايش میزان رشد كیفیت دستگاه ها، واحدهای تولیدی، خدماتي مشخص شده است.

گواهینامه:

منظور گواهینامه اهتمام به كیفیت است كه به پاس داشت اهتمام مجموعه درراه كیفیت اهدا مي شود.

خود ارزیابی(Self-Assessment):

از آنجا که هدف اصلی هر مدل از تعالی و شرکت در جایزه ی ملی ارتقاء جایگاه و منزلت سازمان نیل به سرآمدی است، قبل از هر کاری لازم است ابتدا وضعیت سازمان را ارزیابی کنیم.  برای این کار ابتدا به انی سؤال ها باید پاسخ دهیم:

چه كارهايي انجام مي دهيم؟

چگونه اين كارها را انجام مي دهيم؟

چه كارهايي را مي توانيم بهتر انجام دهيم؟

چگونه مي توانيم اين كارها را بهتر انجام دهيم؟

پاسخ منظم، دقیق و درست به این سؤالات مفهوم ساده ی خود ارزیابی است.

خود ارزیابی يك بازنگري منظم، سيستماتيك و جامع از فعاليت هاي سازمان و نتايج  آن براساس يك مدل تعالي سازماني است. خودارزيابي به سازمان اجازه مي‌دهد بطور شفاف نقاط قوت و زمينه‌هاي قابل بهبود خود را شناسايي كند و برنامه‌هايي جهت بهبود ابعاد مختلف خود تدوين نمايد.

برای انجام خود ارزیابی و شرکت آزمایشی در جایزه ملی کیفیت، کارشناسان رویش در خدمت شما هستند . آنان با به کارگیری روش ها و فنون مربوطه به شما کمک می کنند تا یک تصویر واقعی از وضعیت شرکت خود ترسیم کنید هم چنین در ادامه ی راه برای  اصلاح سازمان شما  جهت دستیابی به تعالی و سرآمدی یاری می رسانند.