تعالی سازمانی
تعالی سازمانی
دغدغه‌های مدیران شرکت‌ها در مدیریت منابع و نتایج
مدیران همواره با پرسش‌هایی در زمینه مدیریت سازمان خود مواجه هستند، مانند این که آیا نحوه اداره سازمان صحیح است؟ آیا منابع و ورودی‌های ما با خروجی‌ها و نتایج تناسب دارد؟ آیا نتایج به دست آمده در مقایسه با سایر سازمان‌ها مطلوب هستند؟ یا آیا مدیریت ما به استانداردهای ملی و بین‌المللی نزدیک است؟ مدل تعالی سازمانی، که از سال 1951 و با جایزه دمینگ شروع شده، پاسخی علمی و جامع به این قبیل سؤالات ارائه می‌دهد و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا جایگاه خود را در مسیر تعالی بسنجند.
تعریف تعالی سازمانی
تعالی سازمانی به عنوان یک چارچوب عمل می‌کند که توسط نهادهای مختلف ملی و بین‌المللی برای مقایسه و ارتقای عملکرد سازمان‌ها طراحی شده است. هدف این مدل، ارائه ساختاری برای بهبود عملکرد، شناسایی نقاط قوت و ضعف، و هدایت سازمان به سمت تعالی و موفقیت است. این مدل، راهکاری است که سازمان‌ها بتوانند بر اساس معیارهای علمی، عملکرد خود را ارزیابی کنند و مسیر رشد و بهبود را شناسایی نمایند.
انواع جوایز تعالی سازمانی در جهان
مدل‌ها و جوایز تعالی سازمانی در طول زمان تغییر و تکامل یافته‌اند و هر کدام به اهداف خاصی توجه دارند:
1. جایزه دمینگ: این جایزه در سال 1951 توسط اتحادیه مهندسان و دانشمندان ژاپنی به یادبود خدمات برجسته دکتر دمینگ تأسیس شد و به بهبود کیفیت در شرکت‌های ژاپنی توجه ویژه دارد.
2. جایزه کیفیت مالکوم بالدریج آمریکا: جایزه بالدریج در سال 1987 و به ابتکار رئیس‌جمهور آمریکا رونالد ریگان تأسیس شد تا شرکت‌های آمریکایی را به بهبود عملکرد و رقابت‌پذیری بیشتر سوق دهد.
3. جایزه کیفیت اروپا (EFQM): این مدل که در سال 1991 توسط بنیاد مدیریت کیفیت اروپا ایجاد شد، بر بهبود مستمر کیفیت در سازمان‌های اروپایی تمرکز دارد. EFQM یک رویکرد استقرار مدیریت کیفیت جامع است که به ارزیابی و بهبود کلیه ابعاد عملکردی سازمان کمک می‌کند.
مزایای استفاده از مدل EFQM برای سازمان‌ها
مدل EFQM به عنوان یک ابزار قدرتمند خودارزیابی، به شرکت‌ها کمک می‌کند که موقعیت فعلی و فاصله خود با اهداف تعالی را بسنجند. این مدل به سازمان‌ها کمک می‌کند تا:
1. تشخیص نقاط قوت و نواحی بهبود: با استفاده از این مدل، سازمان‌ها می‌توانند نقاط قوت و زمینه‌های قابل بهبود خود را شناسایی کنند و برنامه‌های لازم را برای توسعه و بهبود طراحی کنند.
2. ایجاد زبان و تفکر مشترک: EFQM به سازمان‌ها کمک می‌کند تا یک زبان مشترک برای ارتباط و هم‌فکری در تمام سطوح ایجاد کرده و همچنین عملکرد سازمان را اندازه‌گیری کنند.
3. فرصت مقایسه (Benchmarking): این مدل امکان مقایسه عملکرد سازمان با سایر شرکت‌ها را فراهم می‌کند و به ارزیابی جایگاه سازمان در مقایسه با دیگر رقبا کمک می‌کند.
4. تمرکز بر نیازهای ذی‌نفعان: EFQM به سازمان‌ها امکان می‌دهد که به نیازهای همه ذی‌نفعان از جمله کارکنان، مشتریان، جامعه و سهامداران توجه داشته باشند و نتایج حاصله را برای ارتقای آن‌ها مدیریت کنند.
کاربرد EFQM در صنایع مختلف
مدل EFQM در صنایع گوناگون از جمله شرکت‌های کوچک و متوسط تا شرکت‌های بزرگ صنعتی و خدماتی در اروپا به‌کار گرفته شده است. این مدل به عنوان یک ابزار استاندارد برای خودارزیابی و ارتقای عملکرد در بیش از 20,000 سازمان در اروپا به کار رفته است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ و برجسته اروپایی نیز از این مدل برای هدایت به سوی بهبود مستمر و رسیدن به اهداف راهبردی استفاده می‌کنند.
ارزیابی توانمندسازها و نتایج در مدل EFQM
در مدل EFQM، ارزیابی و ارتقا به دو بخش تقسیم می‌شود. در بخش اول، منابع یا توانمندسازها شامل رهبری، کارکنان، راهبردها، فرآیندها، و خدمات سازمان بررسی می‌شوند. سپس در بخش دوم، نتایج حاصل از فعالیت‌ها، شامل نتایج مشتریان، کارکنان، جامعه و نتایج کلیدی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این مدل به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با بهره‌گیری از توانمندسازها، به نتایج مطلوب دست یابند.
جایزه ملی کیفیت در ایران
در ایران، جایزه ملی کیفیت با عنوان «جایزه کیفیت جهان اسلام» توسط سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی اعطا می‌شود. مدل این جایزه مشابه مدل EFQM است و دارای دو بخش اصلی توانمندسازها و نتایج است. توانمندسازها شامل راهبری، راهبردها، مدیریت فرآیندها، و تعاملات هستند که در مجموع 600 امتیاز دارند. در بخش نتایج و دستاوردها نیز معیارهایی نظیر نتایج مشتریان، سرمایه انسانی، محیط زیست، و نتایج سازمانی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
مراحل شرکت در جایزه ملی کیفیت جهان اسلام
برای شرکت در این جایزه، سازمان‌ها باید اظهارنامه‌ای تهیه کرده و آن را به سازمان استاندارد ارسال کنند. سپس، ارزیابان تأییدشده نسبت به ارزیابی و امتیازدهی سازمان اقدام می‌کنند. در پایان، به برترین سازمان‌ها در بخش‌های مختلف، جایزه‌هایی مانند تندیس‌های زرین، سیمین، و برنز اعطا می‌شود.
گواهینامه و تقدیرنامه کیفیت
در فرآیند ارزیابی جایزه ملی کیفیت، سازمان‌ها می‌توانند در سطوح مختلفی مورد تقدیر و گواهینامه‌های مختلفی را دریافت کنند. تقدیرنامه کیفیت نشان‌دهنده سطحی از عملکرد و رشد سازمان است و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا جایگاه خود را در مسیر تعالی بشناسند. گواهینامه کیفیت نیز به پاسداشت تلاش‌های سازمان در مسیر بهبود مستمر اهدا می‌شود.
خودارزیابی (Self-Assessment)
خودارزیابی یکی از روش‌های اساسی برای شناسایی وضعیت سازمان و ارزیابی پیشرفت آن در مسیر تعالی است. در این فرآیند، سازمان باید به سؤالاتی از قبیل “چه کارهایی انجام می‌دهیم؟”، “چگونه می‌توانیم بهتر عمل کنیم؟”، و “چه فعالیت‌هایی را می‌توانیم بهبود دهیم؟” پاسخ دهد. خودارزیابی یک بازنگری منظم از فعالیت‌ها و نتایج سازمان است که بر اساس مدل تعالی انجام می‌شود.
خدمات خودارزیابی در شرکت رویش
کارشناسان شرکت رویش با بهره‌گیری از روش‌های علمی و تجربی به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا خودارزیابی دقیقی از وضعیت فعلی خود داشته باشند. آن‌ها با تحلیل عملکرد و شناسایی نقاط قوت و ضعف، سازمان‌ها را در جهت تعالی و ارتقای کیفیت همراهی می‌کنند و برای بهبود و افزایش بهره‌وری مشاوره لازم را ارائه می‌دهند.
